PRAWDA
Tak, mamy w Polsce kilka parków narodowych, które obejmują swoim terenem góry.
Parki narodowe w górach Polski
W Polsce mamy w sumie 23 parki narodowe [źródło-1]. Jako pierwszy powstał, już w 1932, Pieniński Park Narodowy. Najmłodszy jest Park Narodowy „Ujście Warty” (utworzony w 2001 roku).
Dziewięć z nich obejmuje swoim obszarem tereny górskie a większość z nich jest wręcz górom dedykowana. Co więcej w przypadku Tatrzańskiego Parku Narodowego całe pasmo górskie (w tym przypadku Tatry) znajduje się wewnątrz parku narodowego!
Mimo, że nasz kraj ma stosunkowo małą powierzchnię, góry reprezentujące wymienione dalej parki charakteryzują się dużą różnorodnością. Znajdziemy tutaj zarówno strzeliste szczyty, Tatr – jedynych w kraju gór o charakterze alpejskim, jak też w większości łagodne pagórki Beskidów i Gorców. Najwybitniejszy szczyt w Polsce (Śnieżkę w Karkonoszach) a z drugiej strony najniższe polskie góry (Góry Świętokrzyskie). Góry płytowe (Góry Stołowe) i takie powstałe na dnie mórz w kilku epokach geologicznych (Pieniny).
Najmniejszy z „górskich” parków (Pieniński) ma powierzchnię niecałe 24 km2. Za to największy (Bieszczadzki) jest ponad 12x od niego większy – liczy ponad 292 km2. Parki zdecydowanie różnią się pomiędzy sobą również pod względem popularności wśród turystów. Wg danych z 2018 roku [źródło-2] najpopularniejszy (Tatrzański) odwiedziło niemal 4 miliony osób, a najrzadziej odwiedzany (Magurski) zaledwie około 50 tysięcy.
Wstęp do parków narodowych jest zwykle płatny. Więcej na ten temat we wpisie Niektóre szczyty w polskich górach są płatne.
Pamiętajmy, żeby przed wybraniem się na wycieczkę do parku narodowego zajrzeć na jego stronę www. Zwykle, poza dużą ilością ciekawostek, znajdziemy tam komunikat turystyczny odnośnie aktualnych warunków, cennik i regulamin zwiedzania. Aktualności i informacje o ewentualnych utrudnieniach parki publikują również na swoich profilach w mediach społecznościowych (zwykle jest to profil na facebooku). Więcej na temat zamykania szlaków i utrudnień we wpisie Mamy w Polsce szlaki zamykane zimą.
W tabeli 7 zostały zebrane odnośniki do internetowych zasobów udostępnianych przez górskie parki narodowe. Z kolei w kolejnych rozdziałach przedstawiona jest krótka charakterystyka każdego z parków.
| Nazwa parku | Odwiedzających w 2018 roku | Rok założenia | Strona www | Media społecznościowe |
|---|---|---|---|---|
| Babiogórski | 107000 | 1954 | Strona www | |
| Bieszczadzki | 590000 | 1973 | Strona www | |
| Gorczański | 90000 | 1981 | Strona www | |
| Gór Stołowych | 1063000 | 1993 | Strona www | |
| Karkonoski | 2000000 | 1959 | Strona www | |
| Magurski | 50000 | 1995 | Strona www | |
| Pieniński | 985000 | 1932 | Strona www | |
| Świętokrzyski | 149000 | 1950 | Strona www | |
| Tatrzański | 3970000 | 1955 | Strona www |
Powyżej: Babia Góra widziana z podejścia na Gęsią Szyję (Tatry), nieco ponad Rusinową Polaną (styczeń 2020 roku, przed południem).
Babiogórski Park Narodowy (BPN) - Beskid Żywiecki
Babiogórski Park Narodowy to jeden z najstarszych polskich parków narodowych, powołany do życia jeszcze w latach 50-tych XX wieku [źródło-3]. Łączna powierzchnia Parku wynosi aktualnie 33,9342 km2 z czego 85% zajmują ekosystemy leśne. W 1976 roku Babia Góra jako jeden z pierwszych obszarów na świecie uzyskała status Rezerwatu Biosfery [źródło-4]. BPN jest również włączony do sieci Natura 2000 [źródło-5].
Jego obszar obejmuje przede wszystkim masyw Babiej Góry. W szczególności jej najwyższych wierzchołek Diablak (1725 m n.p.m.), który jest jednocześnie najwyższym szczytem w Parku [źródło-6]. Poza Tatrami nie znajdziemy wyższej a przy tym równie niedocenianej i lekceważonej przez turystów góry.
Babia Góra ze swoimi stromymi północnymi zboczami może być w czasie mgły niezwykle niebezpieczna. Pogoda w masywie jest bardzo kapryśnie i potrafi się bardzo szybko załamać. Jest to pochodna klimatu charakteryzującego się częstymi i silnymi wiatrami oraz dużymi opadami (pokrywa śnieżna utrzymuje się nawet 200 dni). Zimą wielokrotnie spotykane jest zjawisko inwersji temperatur, powodujące między innymi „morze mgieł”, zalegających w dolinach poniżej [źródło-7].
Niezwykle popularne są obserwacje wschodów słońca z kopuły szczytowej (w okolicach przesilenia zimowego słońce pojawia się nad wierzchołkami Tatr Bielskich) [źródło-8]. W regulaminie parku nie jest zakazane przebywanie nocą na jego terenie, natomiast należy mieć na uwadze, że to pora zwiększonej aktywności zwierząt i w związku z tym zachować szczególną ostrożność.
Na obszarze Babiogórskiego Parku Narodowego dopuszcza się turystykę pieszą, rowerową, konną oraz narciarską [źródło-9]. Szlaki piesze mają około 58,9 km a narciarskie 6,8 km (długość łączna wraz z odcinkami poza parkiem) [źródło-10], [źródło-11]. Równolegle do znakowanych szlaków turystycznych dostępne są również ścieżki edukacyjne [źródło-12]. W przypadku rowerów i jazdy konno w granicach parku znajdują się tylko niewielkie fragmenty tras o łącznej długości około 2 km [źródło-13].
Od lat w masywie obserwowane są niedźwiedzie brunatne. Stałymi mieszkańcami parku są też wilki, rysie czy też borsuki [źródło-14]. Zwierzęta te są często rejestrowane przez foto-pułapki [źródło-15], [źródło-16].
Powyżej: Tarnica widziana z czerwonego szlaku do Wołosatego (październik 2019 roku, po południu).
Bieszczadzki Park Narodowy (BdPN) - Bieszczady
Największy park narodowy w polskich górach, o powierzchni 292,0106 km2, o połowę wyprzedzający drugi na tej liście Magurski PN. 86% jego obszaru zajmują ekosystemy leśne, ponad 6% [źródło-17], charakterystyczne dla Bieszczad, połoniny [źródło-18].
Choć czasy kiedy teren Bieszczad był synonimem „dziczy” odeszły już w przeszłość, poza najbardziej popularnymi szlakami i szczytem sezonu, nadal można znaleźć spokój i ciszę. Oznakowane trasy udostępnione są do zwiedzania wyłącznie od świtu do zmierzchu [źródło-19].
BdPN wraz z otuliną to najcenniejsza ostoja ssaków i ptaków drapieżnych w Polsce i jedna z najcenniejszych w Europie [źródło-20]. W jego granicach występują prawie wszystkie krajowe gatunki dużych ssaków drapieżnych oraz roślinożernych w Polsce [źródło-21]. Bieszczady są obecnie najważniejszą w Polsce ostoją niedźwiedzia [źródło-22].
Bieszczadzki Park Narodowy sąsiaduje ze swoimi odpowiednikami na Słowacji (Park Narodowy Połoniny) oraz Ukrainie (Użański Park Narodowy), tworząc Międzynarodowy Rezerwat Biosfery „Karpaty Wschodnie” [źródło-23].
Można go zwiedzać pieszo po szlakach turystycznych oraz szlakach poznawczych i spacerowych (129 km szlaków) i ścieżkach przyrodniczych (124 km) ale także konno (81 km), bryczką (32 km), na rowerze (po drogach publicznych), na nartach śladowych, ski-tourowych i rakietach śnieżnych (34 km) [źródło-17]. W 2018 roku odwiedziło go 590 tysięcy turystów i z każdym rokiem ta liczba coraz bardziej rośnie [źródło-2].
Najwyższy szczyt w parku (i jednocześnie polskiej części Bieszczad) to Tarnica (1346 m n.p.m.). Szczyt jest zwykle oblegany przez turystów a ich rosnący ruch spowodował, że na zdegradowanych szlakach umieszczono progi przeciwerozyjne, popularnie nazywane „schodami” [źródło-24].
W rejonach szczytowych średnia temperatura roczna wynosi poniżej 2°C (najchłodniej jest w lutym). Liczba dni z pokrywą śnieżną na terenie parku wynosi średnio 120 [źródło-25]. Bieszczady, szczególnie zimą, potrafią być bardzo niebezpieczne. Ze względu na duże odległości do „cywilizacji” czy nawet możliwość występowania lawin (zobacz też wpis „Lawiny śnieżne zdarzają się tylko w Tatrach„) wycieczki w to pasmo powinny być dobrze zaplanowane. Lekceważenie może wiązać się z poważnymi konsekwencjami [źródło-26], [źródło-27].
Gorczański Park Narodowy (GPN) - Gorce
Gorce to królestwo salamandry plamistej i rozległych, widokowych polan na których wiosną kwitną krokusy. Polan, które wraz z momentem zaprzestania wypasu owiec niestety stopniowo zarastają. Ze szkodą nie tylko dla widoków ale przede wszystkim dla różnorodności biologicznej (na polanach występuje 30% gatunków flory Gorców)[źródło-28]. W latach 1954-2003 łączna powierzchnia badanych polan zmniejszyła się niemal o 1/3 [źródło-29].
Stąd podejmowane ostatnimi laty próby choć częściowego odwrócenia tego trendu na terenie GPN, poprzez kulturowy wypas (np. na Hali Długiej) czy też mechaniczne wykaszanie i odkrzewianie innych (np. polany Jaworzyna Kamienicka, Stawieniec i inne) [źródło-30],[źródło-31].
Na terenie parku znajdują się wszystkie najwyższe szczyty Gorców, oprócz najwyższego Turbacza. Stąd palmę pierwszeństwa dzierży tu Jaworzyna Kamienicka (1288 m n.p.m.), której wierzchołek znajduje się kilkadziesiąt metrów obok zielonego szlaku turystycznego [źródło-32]. Dzięki temu, że Jaworzyna położona jest pewnym oddaleniu od schroniska PTTK (około 3,5 km), jest na niej spokojniej niż na Turbaczu, nawet w szczycie sezonu [źródło-33].
Wg danych z 2018 roku GPN odwiedziło wtedy około 90 tysięcy turystów [źródło-2]. Na terenie parku dopuszczalna jest turystyka piesza (znakowane szlaki piesze [źródło-34], ścieżki spacerowe [źródło-35] i edukacyjne [źródło-36]), narciarska [źródło-37], rowerowa [źródło-38] i konna [źródło-39]. W 2020 roku dla turystów było dostępne w sumie 26,06 km płatnych oraz 98,60 km bezpłatnych szlaków i ścieżek edukacyjnych [źródło-40].
Mimo niezbyt dużej powierzchni (nieco ponad 70 km2) park, w szczególności obszary ochrony ścisłej, jest wykorzystywany przez 3-8 wilków, 3-5 rysi i niemal corocznie pojawia się w nim niedźwiedź [źródło-41], [źródło-115]. Od 2014 do początku 2021 roku foto-pułapka umieszczona w GPN zarejestrowała w sumie 40-ści osobników rysia. Ostatnią (początek 2021 roku) jest samica z obrożą telemetryczną, dzięki której wiadomo, że przywędrowała aż ze Słowacji i wabi się Filomena [źródło-42].
Powyżej: Jaworzyna Kamienicka (nad rozległa polaną o takiej samej nazwie), widziana z polany Pustak (maj 2017 roku, przed południem).
Park Narodowy Gór Stołowych (PNGS) - Góry Stołowe
PNGS obejmuje część (63,4771 km2) Gór Stołowych, jedynych z nielicznych w Europie gór płytowych [źródło-43]. Na północnym zachodzie Park Narodowy Gór Stołowych sąsiaduje z czeskim parkiem krajobrazowym CHKO Broumovsko [źródło-44].
Do dyspozycji turystów czeka około 100 km tras pieszych [źródło-45]. Przez park przebiegają również trasy rowerowe [źródło-46] a w sezonie zimowym wytyczane są trasy do narciarstwa biegowego [źródło-47], [źródło-48]. W 2018 roku PNGS odwiedziło aż 1,063 miliona turystów, [źródło-2]. W trudnym dla turystyki roku 2020, przez pierwsze dziewięć miesięcy było to 820,7 tysiąca. Co ciekawe większą popularnością niż w poprzednich latach cieszyły się Skalne Grzyby oraz Radkowskie Skały, kosztem „tradcyjnych” atrakcji [źródło-49].
Cechą charakterystyczną parku jest olbrzymie bogactwo form skalnych. Spotkać je można na przyciągającym mnóstwo turystów Szczelińcu Wielkim i Małym [źródło-50], Błędnych Skałach [źródło-51] ale również Skalnych Grzybach, Radkowskich Skałach oraz okolicy Białych Skał [źródło-52].
Najwyższym punktem w parku jest skała „Fotel Pradziada” (919 m n.p.m.), znajdująca się na Szczelińcu Wielkim. Na wierzchołku znajduje się platforma widokowa na którą prowadzą metalowe schody [źródło-53]. Na skałę wchodzono już co najmniej w XVI wieku – wskazuje na to wyryta w skale data „1576”. Jednakże turystyka jako taka zawitała w te okolice pod koniec XVIII wieku.
Pierwsze prace terenowe związane z wytyczeniem drogi na płaskowyż Szczelińca wykonano już w 1790 roku. Miały na celu umożliwienie wizyty pruskiemu następcy tronu, późniejszemu królowi pruskiemu, Fryderykowi Wilhelmowi III oraz jego ojcu królowi Fryderykowi Wilhelmowi II. Szczeliniec Wielki odwiedzali też między innymi Johann Wolfgang von Goethe oraz John Quincy Adams, który po latach został szóstym prezydentem USA. Przekładało się to na rosnące zainteresowanie i rozwój kolejnych elementów infrastruktury turystycznej [źródło-54].
Karkonoski Park Narodowy (KPN) - Karkonosze
Karkonoski Park Narodowy, powołany w 1959 roku, to jeden z mocniej obciążonych masowym ruchem turystycznym parków narodowych w Polsce. Średniorocznie odwiedza go około 2 miliony turystów [źródło-2]. Ruch rozkłada się on na około 112 km szlaków turystycznych i 17 km nartostrad. Część szlaków jest udostępniona również dla rowerzystów [źródło-55]. Poruszanie się po terenie parku po zmroku jest zabronione [źródło-56].
Łącznie z przylegającym czeskim odpowiednikiem „Krkonošským národním parkiem” tworzy część przygranicznego Rezerwatu Biosfery UNESCO Karkonosze/Krkonoše (MAB) o łącznej powierzchni około 600 km2. Przy tym powierzchnia polskiej części w obrębie KPN to zaledwie 59,51 km2.
Najwyższym szczytem na terenie parku (a przy okazji całych Karkonoszy, Sudetów i Czech) jest Śnieżka (1603 m n.p.m.). Przez wierzchołek przebiega granica państwowa z Czechami. Znajdziemy tam pokaźną infrastrukturę turystyczną: restauracja, obserwatorium meteo, kaplicę św. Wawrzyńca oraz budynek czeskiej poczty. Co ciekawe jest to jednocześnie najbardziej wybitna góra Polski i Czech, wznosi się około 1200 metrów ponad Kotlinę Jeleniogórską [źródło-57].
Na Śnieżce od końca XIX wieku (a dokładnie 1 lipca 1880 r.) prowadzone są regularne obserwacje meteorologiczne [źródło-58]. Aczkolwiek już w latach 1824 – 1834, prowadzono tam pomiary (ograniczające się do pory letniej). Co ciekawe ich rezultaty opublikował astronom Johann Gotffried Galle – pierwsza osoba, która zaobserwowała planetę Neptun [źródło-59].
Surowy klimat panujący w Karkonoszach (średnia roczna temperatura na Śnieżce to 0,7 °C) wynika między innymi z faktu, że wraz z pobliskimi Izerami stanowią pierwszą barierę górską dla wilgotnych mas powietrza napływających znad Morza Północnego [źródło-60]. Przekłada się to na największe natężenie występowania mgieł w Polsce (dla Śnieżki to średnio 306 dni w roku z mgłą) oraz duże zachmurzenie (średnio 178 dni w roku z zachmurzeniem na Śnieżce). Z kolei śnieg zalega na najwyższej górze Karkonoszy przez średnio 176 dni w roku, w kotłach polodowcowych potrafiąc przeleżeć nawet do sierpnia [źródło-61].
Nie dziwi zatem, że w obserwatorium odnotowano liczne ekstremalne zjawiska pogodowe, będące często rekordami krajowymi [źródło-62]. Między innymi:
- Największą liczbę dni z mgłą w roku (338 dni, 1974 r.).
- Najdłużej utrzymującą się mgłę (144 h, 1974 r.).
- Najwyższą prędkość wiatru w porywach (288 km/h, 2004 r.).
- Najwyższą średnia 10-minutowa prędkość wiatru (234 km/h, 2004 r.).
To wszystko powoduje, że mimo znacznie niższej wysokości bezwzględnej niż Tatry, w górach KPN można napotkać wiele „lawiniastych miejsc” (zobacz wpis Lawiny śnieżne zdarzają się tylko w Tatrach). Wyższe stopnie zagrożenia lawinowego również nie należą do rzadkości.
Powyżej: Śnieżka widziana z Równi pod Śnieżką (sierpień 2020 roku, około południa).
Magurski Park Narodowy (MPN) - Beskid Niski
Najmłodszy „górski” park narodowy i szósty w Karpatach, rozpoczął swoją działalność w 1995 roku. Jest też jednocześnie trzecim pod względem wielkości obszaru (194,389 km2), niewiele ustępując przy tym tatrzańskiemu, parkiem ulokowanych w polskich górach [źródło-63].
Z punktu widzenia przyrodniczego park jest unikalnym łącznikiem pomiędzy wschodnimi i zachodnim Karpatami. Celem zachowania zbiorowisk nieleśnych w naturalnym stanie, każdego roku większość powierzchni otwartych MPN jest wykaszana [źródło-64]. Charakterystyczne jest występowanie prawie całego kompletu spośród dużych leśnych drapieżników i łanowo występujące populacje storczyków [źródło-65]. Bywa tutaj bardzo rzadki w Polsce żbik [źródło-66] oraz ryś [źródło-67], [źródło-68]. W MPN każdego roku obserwuje się pojedyncze niedźwiedzie, niektóre spędzają tam zimę [źródło-69].
Na terenie MPN wyznakowano 10 szlaków pieszych o łącznej długości około 94 km [źródło-70], [źródło-71]. Znajdują się tutaj również ścieżki przyrodnicze (w sumie sześć, mających łącznie 37,6 km) [źródło-72], szlaki rowerowe (około 110 km na terenie parku i otuliny) [źródło-73] i szlak konny (16 km, fragment Transbeskidzkiego Szlaku Konnego Brenna – Wołosate) [źródło-74]. W 2018 roku park odwiedziło około 50 tysięcy turystów, najmniej z omawianych we wpisie parków [źródło-2].
Najwyższym szczytem jest Wątkowa (846 m n.p.m.), której wierzchołek znajduje się na granicy parku [źródło-75] i jest całkowicie zalesiony.
Liczba dni z pokrywą śnieżną wynosi 80 – 100 dni a maksymalna grubość pokrywy przekracza 1 metr. Jednakże w okolicach zdarzają się również sezony zimowe w czasie których pokrywa śnieżna zalega ponad 150 dni a jej grubość przekracza 1,5 m. W MPN występują również, charakterystyczne dla Beskidu Niskiego, silne wiatry zwane dukielskimi lub rymanowskimi, szczególnie intensywne w okresie jesienno – zimowym [źródło-76].
Pieniński Park Narodowy (PPN) - Pieniny
Najstarszy z polskich parków narodowych, utworzony jeszcze przed II wojną światową (w 1932 roku [źródło-77]). Położony na terenie Pienin, dzierży miano najmniejszego z wszystkich „górskich” parków narodowych w Polsce (23,72 km2).
Jednocześnie jest też jednym z najczęściej odwiedzanych (985 tysięcy w 2018 roku [źródło-2]). To powoduje, że znajduje się na czołowym miejscu jeśli chodzi o zatłoczenie (114 osób/km2/dzień). Zwiedzanie może odbywać się tylko w porze dziennej. Między innymi dzięki temu, pomimo tak intensywnego obciążenia turystami, na jego terenie pojawiają się np. rysie [źródło-78] a od czasu do czasu również się wilki [źródło-79] czy niedźwiedź [źródło-80].
Dla turystów przygotowano 27,2 km szlaków pieszych (z towarzyszącymi polanami) [źródło-81]. Po prawie wszystkich szlakach pieszych, jeśli tylko są zaśnieżone, można się poruszać na nartach, wyjątek stanowi tutaj niebieski szlak od Bajków Groń do Dunajca (łącznie około 3,9 km). Dla rowerzystów dozwolone są tylko nieliczne fragmenty (nieco ponad 2 km) szlaków rowerowych przebiegających przez park (np. odcinek Drogi Pienińskiej). Dostępny jest również (od 1 kwietnia do 31 października) szlak wodny – spływ turystyczny przez przełom Dunajca. Zabronione jest za to poruszanie się konno [źródło-82].
Najwyższym szczytem położonym wewnątrz parku są Trzy Korony a konkretnie wierzchołek Okrąglica (982 m n.p.m.) [źródło-83]. Zamontowano na nim platformę widokową do której prowadzą metalowe schody o długości około 100 metrów [źródło-84]. Wznosi się ona około 530 metry nad płynący w dole Dunajec przez co oferuje niesamowitymi widokami i dookolną panoramę [źródło-85].
Jednakże symbolem (na pewno fotograficznym) parku była od zawsze ponad 500-letnia, reliktowa sosna na Sokolicy. Niestety w ostatnich latach drzewo doznało kilku poważnych uszkodzeń, które stawiają pod znakiem zapytania jego przyszłość [źródło-86], [źródło-87].
Na terenie parku znajdują się dwa zamki a precyzyjnie mówiąc ruiny zamków. Są to zamek Czorsztyn (rezerwat w którym znajduje się jest częścią PPN od 1996 roku)[źródło-88] oraz zamek Pieniny [źródło-89], niedawno ponownie otwarty dla zwiedzających po dłuższym remoncie [źródło-90]. W pobliżu znajduje się również zamek Niedzica aczkolwiek leży poza PPN [źródło-91].
Z PPN sąsiaduje Pieninský národný park (PIENAP), najmniejszy słowacki park narodowy (37,495 km2). Obejmuje on Małe Pieniny w których znajdziemy z kolei najwyższy szczyt całego pasma Pienin czyli Wysoką (1050 m n.p.m.) [źródło-92], [źródło-93].
Powyżej: Trzy Korony (po lewej z najwyższym wierzchołkiem – Okrąglicą), widziana z Drogi Pienińskiej w Sromowcach Niżnych (lipiec 2017 roku, około południa).
Świętokrzyski Park Narodowy (ŚPN) - Góry Świętokrzyskie
ŚPN ulokowany jest w centralnej części gór Świętokrzyskich, najstarszego obok Sudetów łańcucha górskiego w Europie, wypiętrzonego około 500 milionów lat temu.
Chociaż obejmuje tylko niewielki fragment gór (powierzchnia 76,2645 km2), znajduje się tam między innymi ich najwyższe pasmo: Łysogóry. Świętokrzyski Park Narodowy jest również trzecim najstarszym parkiem narodowym w Polsce, utworzonym w 1950 roku. Aż 95% powierzchni parku zajmują lasy [źródło-94], głównie bukowe i jodłowe (w tym słynna Puszcza Jodłowa) [źródło-95].
Na zboczach Łysogór występują charakterystyczne rumowiska skalne, zwane gołoborzami. Największe z nich ma 3,84 ha powierzchni i znajduje się na zboczach Łysej Góry [źródło-96]. W granicach parku zobaczyć można również wychodnie skalne na Bukowej Górze (Pasmo Klonowskie) czy przed bramą klasztorną na Świętym Krzyżu [źródło-97].
W granicach ŚPN znajduje się 7 odcinków szlaków pieszych o łącznej długości 34,5 km. Zgodnie z regulaminem parku, przy odpowiedniej pokrywie śnieżnej dopuszcza się na nich również narciarstwo biegowe lub skitourowe. Przez teren parku przebiegają również ścieżki rowerowe o łącznej długości prawie 17 km. Nie zostały za to wyznaczone szlaki konne [źródło-98].
Szacuje się, że w ciągu roku na terenie parku przebywa około 250-350 tysięcy turystów (wliczając pielgrzymów). Najbardziej popularny odcinek szlaku czerwonego Huta Szklana – Święty Krzyż przemierza nawet 150-250 tysięcy turystów (i pielgrzymów) rocznie. Najmniej uczęszczane szlaki znajdziemy w Paśmie Klonowskim oraz na Chełmowej Górze. Tutaj ruch szacuje się na 3-5 tysięcy osób rocznie [źródło-98]. W ostatnich latach można zauważyć spadek ilości turystów – w 2018 roku sprzedano nieco ponad 132 tysiące biletów do ŚPN [źródło-2].
Według najnowszych pomiarów najwyższym punktem w parku i jednocześnie w całych Górach Świętokrzyskich, jest skała Agaty (614 m n.p.m.). Jest to jeden z dwóch (wschodni) wierzchołek Łysicy. Do 2018 roku powszechnie uważano, że to zachodni wierzchołek, na którym ustawiony jest krzyż jest wyższy [źródło-99].
Biorąc pod uwagę, że szlak trawersuje skałę Agaty kilka metrów poniżej jej szczytu a różnica wysokości obu wierzchołków jest mniejsza niż pół metra, dla turysty nadal zachodni wierzchołek ma przewagę.
Tatrzański Park Narodowy (TPN) - Tatry
Drugi co do wielkości „górski park narodowy” i jeden z największych w Polsce (211,97 km2), powołany do życia w 1954 roku (utworzony w 1955). W granicach parku znajdziemy całą polską część Tatr, najwyższego pasma w naszym kraju. Od południa sąsiaduje z nim jego słowacki odpowiednik (TANAP) [źródło-100]. Należy przy tym zauważyć, że powierzchnia słowackiego parku jest wielokrotnie większa (738 km2) [źródło-101].
W parku znajdziemy 275 km znakowanych szlaków turystycznych. Prowadzą one również do sześciu jaskiń udostępnionych do zwiedzania. Większość szlaków po polskiej stronie Tatr jest otwarta cały rok (w przeciwieństwie do TANAPU, zobacz wpis Mamy w Polsce szlaki zamykane zimą). Cechuje je bardzo duża rozpiętość skali trudności – od bardzo łatwych, prowadzących np. dolinami (Chochołowską, Kościeliską) do najeżonych trudnościami technicznymi i obfitujących w sztuczne ułatwienia (Orla Perć i niektóre szlaki dojściowe do niej, Przełęcz pod Chłopkiem) [źródło-102].
Park udostępnia łącznie kilkadziesiąt km tras po których można poruszać się rowerem [źródło-103]. W sezonie zimowym możliwe jest również uprawianie turystyki narciarskiej na wyznaczonych trasach i szlakach. Przy tym szlaki powyżej górnej granicy lasu nie są znakowane [źródło-104]! Narciarstwo zjazdowe i snowboard mają swoją mekkę w okolicy Kasprowego Wierchu, natomiast można je uprawiać również na innych szlakach udostępnionych dla turystyki narciarskiej [źródło-105].
TPN obejmuje najwyższe i jedyne góry o charakterze wysokogórskim co w połączeniu z bezpośrednią bliskością Zakopanego, przekłada się na olbrzymią ilość turystów, przez praktycznie większą część roku. Doszacowania TPN, uwzględniające między innymi wejścia „bez biletów”, osób zwolnionych z opłat, itd. za rok 2020 dają wynik prawie 3,5 miliona turystów. A trzeba pamiętać, że był to rok pandemii, gdzie obostrzenia zauważalnie wpłynęły na statystyki. We wcześniejszych latach notowano prawie 4 miliony turystów rocznie [źródło-106], [źródło-2].
Najwyższym szczytem na terenie parku (a jednocześnie Polski), są Rysy a konkretnie jeden z trzech jego wierzchołków – graniczny, mierzący 2499 m n.p.m. Interesującym faktem jest, że jest to jednocześnie najwyższy szczyt na który prowadzi znakowanych szlak turystyczny w całych Tatrach.
W porównaniu do najwyższych gór w pozostałych parkach, Rysy są najtrudniejsze do zdobycia. Składa się na to kilka czynników: ilość przewyższeń, którą trzeba pokonać (ponad 1200 metrów od schroniska nad Morskim Okiem) [źródło-107], sztuczne ułatwienia w postaci łańcuchów czy też zatory na szlaku, szczególnie w sezonie letnio-jesiennym, spowodowane dużym ruchem turystycznym. Zimą sytuacja jeszcze bardziej się komplikuje. Łatwiejszy szlak od strony słowackiej jest zamknięty, natomiast wariant „rysą” od polskiej strony jest poważnie narażony na lawiny [źródło-108].
Powyżej: Rysy (w centrum zdjęcia, wierzchołek w chmurach) i Niżne Rysy (na lewo), widziane z przełęczy Krzyżne (wrzesień 2019 roku, około południa).
Korona Górskich Parków Narodowych
Ostatnimi czasy modne stały się „korony gór”, czyli listy zawierające szczyty dobrane wg jakiegoś kryterium, motywujące co ich zdobywania [źródło-109].
Temat w Polsce na szeroką skalę rozpoczęło w 1997 roku czasopismo „Poznaj swój kraj”, ze swoją „Koroną Gór Polskich”. W zamyśle była to lista najwyższych szczytów na które prowadzi szlak turystyczny we wszystkich pasmach polskich gór [źródło-110]. Rozszerzeniem tej idei był powstały w 2013 roku „Diadem polskich gór”, zawierający najwyższe szczyty pasm i masywów górskich w randze mezoregionów oraz wybranych mikroregionów [źródło-111].
Od tego czasu koron „obrodziło” i obecnie mamy nie tylko ich odpowiedniki w ramach poszczególnych pasm (np. Korona Sudetów, Korona Beskidu Wyspowego, itp.) [źródło-112] ale też różne wariacje, np. „Najwybitniejszych szczytów”, „Wieże widokowe gór i pogórzy” [źródło-113] czy „Krzyż na górskim szlaku” [źródło-114].
Wchodzenie na kolejne szczyty „koron” umila zdobywanie odznak a te często są wielostopniowe, odzwierciedlające postępy turystów w drodze do celu. W zależności od pomysłodawcy różne są sposoby weryfikowania górskich zdobyczy a także dodatkowe warunki, które trzeba spełnić, żeby zaliczać się później do zdobywców.
Nie będzie zatem zaskoczeniem, że istnieją też korony poszczególnych krajów, kontynentów, Ziemi… Może kiedyś Marsa i kolejnych planet i ich księżyców 🙂
A skoro tak, to czemu nie dodać do tego wykazu Korony Górskich Parków Narodowych, zawierającej najwyższe szczyty, które znajdują się w obrębie Parków Narodowych w Polsce?
Z naszą koroną nie wiążą się żadne odznaki, nie ma żadnych list zdobywców ani regulaminów, które trzeba zaakceptować. Jest za to satysfakcja z połączenia pasji chodzenia po górach ze zwiedzaniem miejsc, gdzie ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe.
Wszystkie szczyty Korony Górskich Parków Narodowych zostały zebrane w tabeli 8 (po kliknięciu na nazwę można zobaczyć ich lokalizację na mapie turystycznej).
Powodzenia 🙂
| Nazwa parku | Powierzchnia | Najwyższy szczyt | Wysokość (m n.p.m.) | Pasmo górskie |
|---|---|---|---|---|
| Babiogórski | 33,9334 km² | Babia Góra (Diablak) | 1725 | Beskid Żywiecki |
| Bieszczadzki | 292,0106 km² | Tarnica | 1346 | Bieszczady |
| Gorczański | 70,2985 km² | Jaworzyna Kamienicka | 1288 | Gorce |
| Gór Stołowych | 63,4771 km² | Szczeliniec Wielki | 919 | Góry Stołowe |
| Karkonoski | 59,51 km² | Śnieżka | 1603 | Karkonosze |
| Magurski | 194,389 km² | Wątkowa | 846 | Beskid Niski |
| Pieniński | 23,72 km² | Trzy Korony (Okrąglica) | 982 | Pieniny |
| Świętokrzyski | 76,2645 km² | Łysica (Skała Agaty) | 614 | Góry Świętokrzyskie |
| Tatrzański | 211,97 km² | Rysy | 2499 | Tatry |
Źródła i dodatkowa literatura
Wstęp
[źródło-1]: https://pl.wikipedia.org/wiki/Parki_narodowe_w_Polsce
[źródło-2]: https://zarabiajnaturystyce.pl/fileadmin/user_upload/Frekwencja_w_atrakcjach_turystycznych_w_latach_2016-2018.pdf
Babiogórski Park Narodowy
[źródło-3]: https://zpppn.pl/babiogorski-park-narodowy-pl/park
[źródło-4]: http://www.bgpn.pl/rezerwat-biosfery-i-natura-2000/rezerwat-biosfery
[źródło-5]: http://www.bgpn.pl/rezerwat-biosfery-i-natura-2000/natura-2000
[źródło-6]: https://pl.wikipedia.org/wiki/Babiog%C3%B3rski_Park_Narodowy
[źródło-7]: http://www.bgpn.pl/walory-przyrodnicze-babiogorskiego-parku-narodowego/przyroda-nieozywiona/klimat
[źródło-8]: https://www.peakfinder.org/?lat=49.5736&lng=19.5314&azi=179&zoom=4&ele=1722&cfg=rs&date=2020-12-20T06:37Z&name=Babia%20G%C3%B3ra%20-%20Weiberberg
[źródło-9]: http://www.bgpn.pl/turystyka/regulamin-dla-zwiedzajacych
[źródło-10]: http://www.bgpn.pl/files/downloads/Regulamin_dla_turystw_za_1.pdf
[źródło-11]: http://www.bgpn.pl/turystyka/szlaki
[źródło-12]: http://www.bgpn.pl/turystyka/sciezki-edukacyjne
[źródło-13]: http://parkinarodowe.edu.pl/pn/n_n_babiogorski_pn.htm
[źródło-14]: http://www.bgpn.pl/walory-przyrodnicze-babiogorskiego-parku-narodowego/przyroda-ozywiona/ssaki
[źródło-15]: https://www.facebook.com/BabiogorskiParkNarodowy/videos/415519039468063/
[źródło-16]: https://www.facebook.com/BabiogorskiParkNarodowy/videos/784782945401652/
Bieszczadzki Park Narodowy
[źródło-17]: https://zpppn.pl/bieszczadzki-park-narodowy-pl/park
[źródło-18]: https://pl.wikipedia.org/wiki/Po%C5%82onina
[źródło-19]: https://www.bdpn.pl/dokumenty/regulamin/2021/Regulamin2021.pdf
[źródło-20]: http://www.parkinarodowe.edu.pl/pn/n_n_bieszczadzki_pn.htm
[źródło-21]: https://www.bdpn.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=26&Itemid=26&limit=1&limitstart=0
[źródło-22]: https://www.bdpn.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=26&Itemid=26&limit=1&limitstart=2
[źródło-23]: https://pl.wikipedia.org/wiki/Bieszczadzki_Park_Narodowy
[źródło-24]: https://turystyka.wp.pl/w-bieszczadach-na-szlakach-powstaja-schody-i-barierki-milosnicy-gor-niezadowoleni-6309067777664641a
[źródło-25]: https://www.bdpn.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=17&Itemid=26
[źródło-26]: https://nowiny24.pl/bieszczadzcy-goprowcy-ratowali-turystow-ktorzy-utkneli-w-gorach-jeden-z-mezczyzn-odmrozil-palce-obu-rak-drugi-byl-w-stanie/ar/c14-15442047
[źródło-27]: https://nowiny24.pl/jestesmy-miedzy-haliczem-i-rozsypancem-zamarzamy-alarmujacy-telefon-do-bieszczadzkich-ratownikow-gopr-zdjeciawideo/ar/c7-15394283
Gorczański Park Narodowy
[źródło-28]: https://zpppn.pl/gorczanski-park-narodowy-pl/park
[źródło-29]: http://denali.geo.uj.edu.pl/zaklady/zgf/index.php/gorczanskie-polany/
[źródło-30]: https://www.gorczanskipark.pl/page,art,id,24,kategoria,Na_gorczanskich_polanach.html
[źródło-31]: https://www.gorczanskipark.pl/UserFiles/File/Przetargi_ogloszenia/2016/zapytanie%20odkrzewianie.pdf
[źródło-32]: https://pl.wikipedia.org/wiki/Gorcza%C5%84ski_Park_Narodowy
[źródło-33]: https://www.gorczanskipark.pl/UserFiles/File/Turystyka/2020/Sprawozdanie_monitoring_GPN_2014.pdf
[źródło-34]: https://www.gorczanskipark.pl/page,art,id,159,kategoria,Szlaki_piesze.html
[źródło-35]: https://www.gorczanskipark.pl/page,art,id,161,kategoria,Szlaki_spacerowe.html
[źródło-36]: https://www.gorczanskipark.pl/page,art,id,29,kategoria,Sciezki_edukacyjne_GPN.html
[źródło-37]: https://www.gorczanskipark.pl/page,art,id,158,kategoria,Turystyka_narciarska.html
[źródło-38]: https://www.gorczanskipark.pl/page,art,id,160,kategoria,Szlaki_rowerowe.html
[źródło-39]: https://www.gorczanskipark.pl/page,art,id,157,kategoria,Szlaki_konne.html
[źródło-40]: https://www.gorczanskipark.pl/UserFiles/File/2021/Turystyka/sprawozdanie_za_2020_turystyka.pdf
[źródło-41]: https://www.gorczanskipark.pl/page,art,id,119,kategoria,Ssaki.html
[źródło-42]: https://www.gorczanskipark.pl/page,art,id,137.html
[źródło-115]: https://www.youtube.com/watch?v=y-3rfv-gn-8
Park Narodowy Gór Stołowych
[źródło-43]: https://pl.wikipedia.org/wiki/Park_Narodowy_G%C3%B3r_Sto%C5%82owych
[źródło-44]: https://www.pngs.com.pl/pl/pngs/o_pngs.html
[źródło-45]: https://zpppn.pl/park-narodowy-gor-stolowych-pl/park
[źródło-46]: https://www.pngs.com.pl/pl/turystyka/turyst5.html
[źródło-47]: https://www.pngs.com.pl/pl/turystyka/turyst6.html
[źródło-48]: https://www.pngs.com.pl/news/2021/19012021/biegowki%2019%201%202021.jpg
[źródło-49]: https://pl-pl.facebook.com/PNGorStolowych/photos/a.415109648968337/1045838342562128/?type=3&theater
[źródło-50]: https://www.pngs.com.pl/pl/turystyka/szplan.html
[źródło-51]: https://www.pngs.com.pl/pl/turystyka/blplan.html
[źródło-52]: http://www.parkinarodowe.edu.pl/pn/n_n_n_n_pn_gor_stolowych.htm
[źródło-53]: https://pl.wikipedia.org/wiki/Fotel_Pradziada
[źródło-54]: https://www.pngs.com.pl/data/wydawnictwa/Krajobraz_kulturowy_Gor_Stolowych_A_Latocha_2020.pdf
Karkonoski Park Narodowy
[źródło-55]: https://zpppn.pl/karkonoski-park-narodowy-pl/park
[źródło-56]: https://kpnmab.pl/najczesciej-zadawane-pytania
[źródło-57]: https://pl.wikipedia.org/wiki/Karkonoski_Park_Narodowy
[źródło-58]: https://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C28184%2Cna-sniezce-pomiary-meteorologiczne-prowadzone-sa-nieprzerwanie-od-niemal-140
[źródło-59]: https://www.meteo.uni.wroc.pl/wp-content/uploads/images/pdf/srod_przyr_kpn_175-214_klimat.pdf
[źródło-60]: https://kpnmab.pl/polozenie-podzial-fizyczno-geograficzny
[źródło-61]: https://kpnmab.pl/klimat
[źródło-62]: https://pl.wikipedia.org/wiki/Rekordy_klimatyczne_w_Polsce
Magurski Park Narodowy
[źródło-63]: https://pl.wikipedia.org/wiki/Magurski_Park_Narodowy
[źródło-64]: https://zpppn.pl/magurski-pl/park
[źródło-65]: http://www.parkinarodowe.edu.pl/pn/n_n_magurski_pn.htm
[źródło-66]: http://www.magurskipn.pl/download/data/22_magura_04_2020.pdf
[źródło-67]: http://www.magurskipn.pl/index.php?d=artykul&art=695&kat=22&s=2&sk=1
[źródło-68]: http://www.magurskipn.pl/download/data/magura_02_20__2020_int.pdf
[źródło-69]: http://www.magurskipn.pl/download/data/10_magura_4_2017.pdf
[źródło-70]: http://www.magurskipn.pl/index.php?d=artykul&kat=52&art=720
[źródło-71]: http://www.magurskipn.pl/index.php?d=artykul&art=743&kat=58&s=2&sk=1
[źródło-72]: http://www.magurskipn.pl/index.php?d=artykul&kat=7&art=728
[źródło-73]: http://www.magurskipn.pl/index.php?d=artykul&kat=62&art=745
[źródło-74]: http://www.magurskipn.pl/index.php?d=artykul&kat=64&art=732
[źródło-75]: http://www.magurskipn.pl/index.php?d=artykul&art=743&kat=58&s=1&sk=1
[źródło-76]: http://www.magurskipn.pl/index.php?d=artykul&kat=44&art=712
Pieniński Park Narodowy
[źródło-77]: https://zpppn.pl/pieninski-park-narodowy-pl/park
[źródło-78]: https://www.youtube.com/watch?v=kDbXebZPWG4&feature=youtu.be
[źródło-79]: https://www.pieninypn.pl/pl/1228/0/kregowce.html
[źródło-80]: https://www.pieninypn.pl/pl/865/1466/niedzwiedz-na-terenie-pieninskiego-pn.html
[źródło-81]: https://www.pieninypn.pl/files/img/fck/8910195/pieninskipn/File/zalacznik%20do%20zarzadzenia%2022014.pdf
[źródło-82]: https://www.pieninypn.pl/pl/990/0/szlaki-turystyczne.html
[źródło-83]: https://pl.wikipedia.org/wiki/Pieni%C5%84ski_Park_Narodowy
[źródło-84]: https://mapa-turystyczna.pl/route?q=49.4144600,20.4151890;49.4138020,20.4142180#49.41427/20.41482/18
[źródło-85]: https://pl.wikipedia.org/wiki/Okr%C4%85glica_(Trzy_Korony)
[źródło-86]: https://pl.wikipedia.org/wiki/Sosna_na_Sokolicy
[źródło-87]: https://www.facebook.com/PieninskiPN/videos/228520325655724/
[źródło-88]: https://www.pieninypn.pl/pl/992/0/zamek-czorsztyn.html
[źródło-89]: https://www.pieninypn.pl/pl/1419/0/zamek-pieniny.html
[źródło-90]: https://www.facebook.com/PieninskiPN/photos/a.111015847444822/132383791974694/?type=3&theater
[źródło-91]: https://www.pieninypn.pl/pl/1258/0/zamek-niedzica.html
[źródło-92]: https://pl.wikipedia.org/wiki/Pieni%C5%84ski_Park_Narodowy_(S%C5%82owacja)
[źródło-93]: http://pienap.sopsr.sk/
Świętokrzyski Park Narodowy
[źródło-94]: https://zpppn.pl/swietokrzyski-park-narodowy-pl/park
[źródło-95]: https://www.swietokrzyskipn.org.pl/turystyka/atrakcje_turystyczne/puszcza_jodlowa/
[źródło-96]: https://www.swietokrzyskipn.org.pl/przyroda/goloborza/
[źródło-97]: http://www.parkinarodowe.edu.pl/pn/n_n_n_swietokrzyski_pn.htm
[źródło-98]: https://www.swietokrzyskipn.org.pl/wp/wp-content/uploads/2021/01/SPN-PRZYRODA-i-CZLOWIEK.pdf
[źródło-99]: https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Awi%C4%99tokrzyski_Park_Narodowy
Tatrzański Park Narodowy
[źródło-100]: https://zpppn.pl/tatrzanski-park-narodowy-pl/park
[źródło-101]: https://www.tanap.org/
[źródło-102]: https://tpn.pl/zwiedzaj/turystyka/turystyka-piesza
[źródło-103]: https://tpn.pl/zwiedzaj/turystyka/turystyka-rowerowa
[źródło-104]:https://tpn.pl/zwiedzaj/narciarstwo
[źródło-105]: https://tpn.pl/zwiedzaj/narciarstwo/narciarstwo-zjazdowe-i-snowboard
[źródło-106]: https://tpn.pl/upload/filemanager/Beata/Doszacowania.pdf
[źródło-107]: https://mapa-turystyczna.pl/route?q=49.2014420,20.0709270;49.1794350,20.0881250#49.18618/20.07386/14
[źródło-108]: https://krakow.tvp.pl/41099384/naczelnik-topr-rysy-sa-szczegolnie-narazone-na-lawiny
Korona Górskich Parków Narodowych
[źródło-109]: https://pl.wikipedia.org/wiki/Odznaki_g%C3%B3rskie_w_Polsce
[źródło-110]: https://kgp.info.pl/
[źródło-111]: http://www.ktg.wroclaw.pl/diadem.php
[źródło-112]: https://www.koronygor.pl/
[źródło-113]: http://goryiwieze.pl/regulamin
[źródło-114]: http://www.msw-pttk.org.pl/odznaki/reg_odznak/reg_otkngsz.html
Wpis przejrzany i aktualny na dzień: 2021-02-20. Wszystkie zdjęcia wykonane przez autora wpisu.
Zdjęcie tytułowe: Miniaturowy model szczytu Śnieżki w Parku Miniatur w Kowarach (sierpień 2020 roku, po południu).
![Read more about the article [2022-03-18] Lubań](https://szlaki-dla-kazdego.pl/wp-content/uploads/2022/03/nieaktualne-warunki-w-gorach-2022-03-18-768x256.jpg)
![Read more about the article [2022-03-25] Czarny Staw Gąsienicowy](https://szlaki-dla-kazdego.pl/wp-content/uploads/2022/04/nieaktualne-warunki-w-gorach-2022-03-25-768x256.jpg)
